Oktober 2023 © Frank Prumers
Oorlog, Bestaanszekerheid, Armoede, Klimaat, Energie en Migratie beheersen op dit moment de politieke arena als opmaat voor de tweede kamerverkiezingen eind 2023.
Met name het vastlopen van de uitvoering van overheidsbesluiten in de verschillende toeslagen en aardbevingschades met dramatische gevolgen voor individuele burgers zijn reden genoeg om draconische maatregelen te nemen.
Het vertrouwen van de bevolking in de overheid en elkaar moet worden hersteld om een toekomstbestendig bestel te kunnen garanderen voor iedereen. Daarnaast is de toename van het aantal mensen onder de armoede-grens en het sterk toegenomen gebruik van de voedselbanken reden te meer actie te ondernemen. Zelfs met meerdere banen is soms het inkomen niet voldoende om de rekeningen nog te kunnen betalen. Voor zo’n rijk land als Nederland is dit eigenlijk wel een beschamende vertoning.
De afgelopen 15 jaar heeft de heersende partij een politiek voorgestaan gericht op de werkgelegenheid, banen banen banen zoals de premier rondtoeterde en hiervoor geen gelegenheid onbenut liet. Ook het stimuleren van handels- en associatieverdragen met Oekraine, TTIP en CETA stonden in dit licht. De drijfveer was helaas niet zozeer het verbeteren van de welvaart voor een ieder maar werd gedreven door ons economisch systeem om het bedrijfsleven en de aandeelhouderswaarde van beleggers te vergroten en bepaald niet de belangen van personeel of maatschappij.
Eigenlijk is dit inherent aan het kapitalisme maar ook ons zgn. ‘geleide kapitalisme’ kon niet voorkomen dat het verschil in inkomen en vermogen tussen arm en rijk alleen maar verder oploopt. Voorts jaagt dit systeem economische groei aan waardoor onaangename bijwerkingen alleen maar versterkt worden en het verschil bv. tussen rijk en arm nog groter wordt. Ook de klimaatproblematiek wordt steeds manifester doordat groei voorlopig zorgt voor een toename van het gebruik van fossiele brandstoffen.
De perverse bijwerking van één en ander kunnen we bv ook zien in de bioindustrie. Hier wordt schaamteloos ten koste van het milieu, klimaat, gezondheid(zoönosen) en last but not least het welzijn van dieren ondergeschikt gemaakt aan de economie.
Basis van al deze problemen is dat in het huidige economisch systeem de grondwettelijke zorg voor onze bestaanszekerheid niet voldoende aandacht krijgt en niet door het gevoerde beleid wordt gegarandeerd.
Een eerste stap die we kunnen zetten om de hierboven beschreven zeer ingrijpende problematiek aan te pakken is het invoeren van een basisinkomen voor iedereen waardoor o.a. toeslagen en bijstandsuitkeringen ‘grosso modo’ tot het verleden behoren. Vrijwel alle uitvoeringsinstanties en controle-instanties van toeslagen en uitkeringen kunnen worden opgedoekt. Een wijziging in de belastingtarieven is wel gewenst om hogere inkomens niet te bevoordelen, daar ook zij dit basisinkomen ontvangen maar eigenlijk niet nodig hebben voor hun bestaanszekerheid. Het belangrijkste in deze is echter dat de laagste inkomensgroepen in hun eerste levensbehoeftes kunnen voorzien. Eten, drinken, wonen en energie vallen hier in ieder geval onder. De overheid heeft in de afgelopen 15 jaren de effecten van hun besluiten op de primaire levensbehoeftes van burgers verontachtzaamd. Het verplicht solliciteren en het verbod om wat bij te verdienen dienen ook tot het verleden te behoren. Hierdoor zal naar verwachting de druk op de gezondheidszorg door ‘ontstressing’ aanzienlijk verminderen. In de financiële doorrekening van het basisinkomen kan dit effect nog niet worden meegenomen maar naar verwachting zal dit effect niet onaanzienlijk zijn op één van onze grootste kostenposten.
Het veranderen van een economisch systeem is geen sinecure maar eigenlijk onontkoombaar. Het formuleren van nieuwe normen en waarden is een heikel proces maar wel noodzakelijk. Vooral vanuit het bedrijfsleven en de “happy view” kan veel verzet worden verwacht. Het MKB vanwege het mogelijk inboeten van het bevoorrechte vestigings-en ondernemersklimaat in Nederland en zij dreigen nu al Nederland te verlaten. Laten we ons niet intimideren hierdoor. Beleggingsinstituten en particuliere beleggers dienen zich veel meer rekenschap te geven dan voorheen dat een onvoorwaardelijk bestaanszekerheid voor iedereen een bittere noodzaak is voor de basis van een duurzame samenleving wat mogelijk invloed zal hebben op hun investeringsrendement.
Het eindeloze gedraai aan knoppen en installeren van nieuwe knoppen door de overheid in ons belastingsysteem om schadelijke effecten van economische maatregelen op specifieke groepen te compenseren moet afgelopen zijn. De kluwen van maatregelen is niet meer te ontwarren en te overzien en leidt tot schrijnende situaties die ondanks goede voornemens van de overheid burgers nog jarenlang zullen achtervolgen.
Van wezenlijk belang in dit proces is dat wij ons dienen te realiseren dat de komende jaren de bevolking zal vergrijzen en de eigen arbeidskracht zal verminderen. We zullen in onze keuze van economische aktiviteiten hiermee rekening dienen te houden.
Arbeidsmigratie is geen oplossing hiervoor alleen al gelet op het tekort aan woningen. Voorts zal uit klimaat- en milieuoverwegingen het gebruik van fossiele brandstoffen heel drastisch moeten worden verminderd of worden stopgezet. Voor bestaande en nieuwe economische aktiviteiten dienen criteria hieromtrent te worden geformuleerd die leidend dienen te zijn in de vergunningverlening.
Ook ons onderwijs, als eerste het basisonderwijs voor iedereen, zal op termijn anders ingericht moeten worden om de transitie van zgn. productief- naar sociaal werk en een beter aangepaste tijdsbesteding mogelijk te maken en vorm te geven. Kortom minder traditionele vakken maar meer sociale vakken op het gebied van zorg, vrijetijdsbesteding sport en cultuur. Al met al wel een enorme klus maar onze toekomst staat op het spel..
Laten we beginnen met het invoeren van een basisinkomen met alle voordelen vandien. —————
© Frank Prumers 2023, oud biochemicus en milieuentrepreneur.